انواع لوله ها در پایپینگ که از آن‌ها برای انتقال سیالات (مایعات و گازها) از مکانی به مکان دیگر استفاده می‌شود. آن‌ها یک جزء حیاتی در صنایع مختلف از جمله نفت و گاز، تامین آب، دفع فاضلاب و فرآوری شیمیایی و غیره هستند.
تعریف شفافی که می‌شود از لوله داشت، قطعه‌ای برای انتقال سیال است که طبق کاربرد آن می‌توان با آلیاژ‌های مختلف و همچنین در اندازه و قطرهای مختلف یعنی سایز ۳ اینچ تا قطر ۶۵ اینچ تولید کرد.
برای بررسی لوله از لحاظ فنی شاخص‌هایی در نظر گرفته می‌شود:
۱- قطر خارجی و ضخامت لوله
۲- شاخص API
۳- ضخامت دیواره لوله
طول استاندار تولید لوله‌ها شاخه‌های ۶ و ۱۲ متری است. که البته در شرایط خاص می‌توان سایز سفارشی مورد نظر مشتری را با بررسی دیتای فنی تولید کرد، اما برای انتخاب یک لوله مناسب در صنعت پایپینگ باید به نوع سیال، دمای سیال، میزان خورنده بودن یا نبودن سیال، میزان دبی و میزان ارتعاشات در سیستم پایپینگ توجه کرد.
انواع لوله از لحاظ آلیاژ
لولههای فولادی
این لوله‌ها از پرمصرف‌ترین لوله‌ها در محیط‌های صنعتی هستند. آن‌ها بادوام و مستحکم هستند و می‌توانند فشار و دماهای بالا را تحمل کنند. لولههای فولادی در کاربردهایی مانند حمل و نقل نفت و گاز، تامین آب و ساخت و ساز استفاده می‌شوند.
انواع لوله فولادی
۱- لوله کربن استیل
لوله کربن استیل یا لوله آهنی که معمولا از جنس آهن، کربن، منگنز و… می‌باشد که در این میان میزان کربن اهمیت ویژه‌ای دارد. لولههای کربن استیل به دو شکل مانیسمان یا بدون درز و درزدار تولید می‌شوند.
۲- لوله استنلس استیل
در لوله استنلس استیل دو عنصر نیکل و کروم موجود است و برای جلوگیری از زنگ زدگی و خوردگی در محیط‌های اسیدی و دارای نمک بالا مناسب می‌باشد. همچنین این لوله در دمای بالا نیز مقاوت خوبی دارد.
۳- لوله آلیاژی
لولههای فولادی آلیاژی اکثرا بدون درز تولید می‌شوند و به دلیل مقاوت بالایی که در برابر فشار و حرارت دارند بیشتر در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
لولههای پلیمری
لوله پلیمری به دلیل ویژگی منحصر به فرد خود مثل مقاومت در برابر خوردگی و انعطاف‌پذیری بالا کمک بسیار زیادی به صنعت پایپینگ داشته است و در تاسیسات لوله کشی منازل، ساختمان و سیستم‌های فاضلابی کاربرد فراوانی دارد.
لولههای پلیمری دارای انواع مختلفی هستند:
۱. لوله پلی اتیلن
۲. لوله پلی پروپیلن
۳. لوله PVC
۴. لوله کاروگیت
۵. لوله پوش فیت
۶. لوله پنج لایه
لوله پلی اتیلن
این لوله‌ها به راحتی نصب می‌شوند. آن‌ها معمولا در سیستم‌های لوله کشی مسکونی برای تامین آب گرم و سرد و همچنین در صنایع مختلفی مانند فاضلاب شهری، آبیاری تحت فشار، فاضلاب‌های صنعتی و شبکه‌های زهکشی کاربرد دارد. لوله پلی اتیلن دارای وزن سبکی است و در برابر ضربه مقاومت و استحکام بالایی دارند.
در سه گرید PE80-PE100- PE63 تولید می‌شوند، که PE63 بر اساس چگالی کمتر درخواست کمتری دارد و تفاوت در چگالی تاثیر مستقیم بر وزن و ضخامت لوله دارد.
نحوه اتصال این لولههای پلی اتیلن از طریق فلنج یا جوش سر به سر اورینگ و بست است.
انواع لوله پلی اتیلن
• لوله پلی اتیلن آبرسانی
• لوله پلی اتیلن گازی
• لوله پلی اتیلن فاضلابی
• لوله پلی اتیلن غلافی
• لوله پلی اتیلن فشار قوی
• لوله پلی اتیلن آبیاری قطرهای
لوله پلی پروپیلن
عموما در دو رنگ سبز و سفید تولید می‌شود. چون مقاومت بالایی در مقابل اسید و باز دارد و در تاسیسات و سیستم‌های آبرسانی قابل استفاده است.
این دسته از پایپ‌ها مانند pvcها عمل می‌کنند با این تفاوت که کاربرد و مقاومت بالاتری دارند که گاهی طول عمرشان به پنجاه سال می‌رسد.
لوله PVC
لولههای پی وی سی (پلی وینیل کلراید) سبک وزن، بادوام و نصب آسان هستند. آن‌ها معمولا در لوله کشی مسکونی، سیستم‌های آبیاری و دفع فاضلاب استفاده می‌شوند. در دو نوع UPVC و CPVC در بازار موجود هستند.
لولههای CPVC به علت داشتن کلر بیشتر، استحکام بیشتری هم دارند. این پایپ‌ها شکننده هستند و قابلیت اشتعالشان بالا می‌باشد.
به طور مثال در مقابل دمای زیر صفر خیلی زود می‌شکنند و بیشتر مناسب آبرسانی‌ها و لوله کشی‌های منازل هستند.
لوله کاروگیت
لولههای کاروگیت به پایپ‌های پلی اتیلن دوجداره یا لولههای فاضلابی هم معروف‌اند و اغلب در سیستمی که مقاومت و انعطاف‌پذیری مهم باشد استفاده می‌شود. این لوله‌ها شیاردار هستند و داخلشان زرد رنگ است که در سایزهای ۱۱۰ تا ۳۰۰۰ میلی متر تولید می‌شوند.
لوله پوش فیت
علت نامگذاری این نوع پایپ به دلیل نحوه اتصال سوکت انتهایی می‌باشد که با اعمال فشار زیاد همراه است. البته لازم به ذکر است که این لوله را با نام‌های زیادی مانند لوله اورینگی، لوله سایلنت، لوله سه لایه و لوله فاضلابی نیز می‌شناسند.
لولههای پوش فیت مقاومت بالایی در برابر ضربه و مواد شیمیایی دارند و بر همین اساس در صنعت لوله کشی خانگی (فاضلاب) کاربرد فراوان دارد.
علی الخصوص نوع خاص آن که عایق صدا می‌باشد و به پوش فیت بی‌صدا هم شناخته شده‌اند.
لوله پنج لایه
همان‌طور که از نامش پیداست از چند لایه مختلف تشکیل شده است، که شامل یک لایه از آلومینیوم و دو لایه از پلیمر و دو لایه هم چسب مخصوص است، که در لوله کشی ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. مخصوصا در قسمت لولههای بهداشتی به عنوان لولههای آب سرد و گرم کاربرد فراوانی دارد.
استاندارد‌‌‌های جهانی متفاوتی برای این نوع آلیاژ لوله وجود دارد، که بسته به نوع پلیمر متفاوت است. مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
ISO – EN – ASTM – ISIRI – DIN
لولههای غیر آهنی
در بخش لولههای غیر آهنی می‌توان به لولههای مسی و آلومینیومی اشاره کرد، که هر کدام بسته به نوع آلیاژشان کاربردهای متفاوتی دارند که به آن به اختصار می‌پردازیم.
در آلیاژ این نوع لوله از آهن استفاده نشده است که به آن غیر آهنی می‌گویند و از انعطاف‌پذیری بالایی برخوردار هستند و به آلیاژهایی از این دست می‌توان به مس، قلع، آلومینیوم، برنج، روی، سرب، منگنز و… اشاره کرد که در صنعت پایپینگ مس و آلومینیوم بیشترین کاربرد را دارد.
ویژگی‌های لولههای غیر آهنی: وزن سبک، مقاومت بالا، رسانای بالا، انعطاف‌پذیری بالا و… می‌باشد.
لوله غیر آهنی از جنس آلومینیوم
در برابر زنگ زدگی و خوردگی مقاوم هستند، سبک هستند و رنگشان نقره‌ای است.
این آلیاژ توانایی انتقال سریع و راحت سیالاتی همچون آب، گاز و روغن برای ساختمان‌ها و کارخانه‌های تولیدی را دارد. این لوله را نیز مانند اکثر پایپ‌ها می‌توان از لحاظ جنس ضخامت و طولشان مورد بررسی قرار داد.
لولههای مسی
لولههای مسی به دلیل خاصیت انتقال حرارت عالی خود شناخته شده‌اند و برای استفاده در سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی ایده آل هستند. آن‌ها همچنین در برابر خوردگی مقاوم هستند و آن‌ها را به گزینه‌ای محبوب برای لوله کشی و سیستم‌های تامین آب تبدیل می‌کند.
همچنین چکش خوار بودن و تحمل دمای بالا نیز از ویژگی‌های بارز این عنصر است. این لوله با توجه به ضخامت دیواره و تحمل دما دارای انواع مختلفی و همچنین قیمت بالایی می‌باشد.
به طور خلاصه، انتخاب مواد لوله بستگی به کاربرد خاص و شرایطی دارد که در آن لوله‌ها مورد استفاده قرار خواهند گرفت. عواملی که در انتخاب لوله باید در نظر گرفته شوند عبارتند از: استحکام، دوام، مقاومت در برابر خوردگی و هزینه.
