شیرآلات صنعتی چیست؟
شیرآلات صنعتی تجهیزاتی مکانیکی هستند که برای کنترل جریان سیالات (مایعات و گازها) در خطوط لوله و سیستمهای صنعتی به کار میروند. وظیفه اصلی شیرآلات صنعتی قطع و وصل کامل جریان، تنظیم دبی و فشار سیال، کنترل مسیر جریان و ایجاد ایمنی است. این شیرآلات در صنایع نفت و گاز، پتروشیمی، آب و فاضلاب، دریایی و کشتیرانی، فولاد و معدن کاربرد دارند. نوع شیرهای صنعتی مورد استفاده در هر صنعت با توجه به نوع سیال، شرایط محیطی و وظایف شیر متفاوت است. اجزای اصلی شیرهای صنعتی شامل بدنه اصلی، بونت، ساقه، دیسک یا توپی، نشیمنگاه، واشر، مهره، دستگیره، عملگر و نشانگر است. همچنین، ممکن است اجزای دیگری مانند فنر، دیافراگم و لوله تخلیه نیز در برخی از شیرآلات صنعتی استفاده شوند.
استاندارد شیرآلات صنعتی
استانداردهای شیرآلات صنعتی مجموعهای از قواعد و الزامات فنی هستند که برای طراحی، ساخت، تست و عملکرد شیرآلات صنعتی تدوین شدهاند. استفاده از شیرآلات استاندارد تضمین میکند که شیر در شرایط مختلف عملیاتی به طور ایمن و قابل اعتماد کار میکند و خطرات احتمالی مانند نشت، انفجار و آتشسوزی را به حداقل میرساند. شیرآلات استاندارد از مواد اولیه با کیفیت بالا و با استفاده از فرآیندهای تولید دقیق ساخته میشوند و عمر طولانی و عملکرد قابل اعتمادی دارند و به گونهای طراحی شدهاند که افت فشار و نشتی را به حداقل برسانند و در مصرف انرژی صرفهجویی کنند.
برخی از مهمترین استانداردهای شیرآلات صنعتی
API: این استاندارد توسط موسسه نفت آمریکا (American Petroleum Institute) تدوین شده و برای شیرآلات مورد استفاده در صنعت نفت و گاز کاربرد دارد.
ANSI: این استاندارد توسط موسسه استاندارد ملی آمریکا (American National Standards Institute) تدوین شده و برای شیرآلات مورد استفاده در صنایع مختلف کاربرد دارد.
DIN: این استاندارد توسط موسسه استاندارد آلمان (Deutsches Institut für Normung) تدوین شده و برای شیرآلات مورد استفاده در صنایع مختلف کاربرد دارد.
ISO: این استاندارد توسط سازمان بینالمللی استانداردسازی (International Organization for Standardization) تدوین شده و برای شیرآلات مورد استفاده در صنایع مختلف در سراسر جهان کاربرد دارد.
در انتخاب شیرآلات صنعتی باید به استانداردهای مربوطه توجه کرد. برای مثال، برای شیرآلات مورد استفاده در صنعت نفت و گاز باید از شیرآلاتی استفاده کرد که دارای استاندارد API باشند. علاوه بر استانداردهای ذکر شده، استانداردهای دیگری نیز برای شیرآلات صنعتی وجود دارند که با توجه به نوع شیر، کاربرد و شرایط عملیاتی انتخاب میشوند. برای اطمینان از انطباق شیرآلات با استانداردهای مربوطه، باید از تولیدکنندگان معتبر و شناخته شده شیرآلات صنعتی خرید کرد.
انواع شیرآلات صنعتی
درادامه قصد داریم تا به معرفی انواع شیرآلات صنعتی مورد استفاده در صنایع نفت و گاز و سایر صنایع و کاربرد هر یک بپردازیم. انواع شیرآلات صنعتی یا ولوها از نظر نوع ساخت و مکانیزم عملکرد به چند دسته بندی تقسیم می شوند. در ادامه به اختصار به معرفی هرکدام خواهیم پرداخت. برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره هرکدام از انواع شیرآلات صنعتی زیر با مشاورین ما تماس حاصل فرمایید.
شیرهای صنعتی بر اساس نوع عملکرد
شیرهای قطع و وصل:
برای قطع و وصل کامل جریان سیال به کار میروند. این نوع شیرها در تأسیسات آب و فاضلاب، صنایع نفت و گاز، صنایع کشاورزی و تأسیسات ساختمانی کاربرد فراوانی دارند. عملکرد شیرهای قطع و وصل بر اساس مسدود کردن مسیر جریان سیال با استفاده از یک دیسک، توپی یا سوراخ است. این دیسک، توپی یا سوراخ میتواند با چرخاندن یک دسته یا اهرم، بالا و پایین بردن یا چرخاندن یک پیچ حرکت کند و مسیر جریان سیال را باز یا بسته کند.
شیرهای تنظیم کننده:
برای کنترل جریان سیال و تنظیم دبی به کار میروند. این نوع شیرها در تأسیسات آب و فاضلاب، صنایع نفت و گاز، صنایع کشاورزی، صنایع شیمیایی و تأسیسات ساختمانی کاربرد فراوانی دارند. عملکرد شیرهای تنظیم کننده بر اساس تغییر مسیر جریان سیال و ایجاد مقاومت در برابر عبور آن است. این کار با استفاده از یک دیسک، توپی یا سوراخ که میتوان موقعیت آن را تغییر داد، انجام میشود. با تغییر موقعیت دیسک، توپی یا سوراخ، میزان عبور جریان سیال کنترل میشود.
شیرهای اطمینان:
این شیرها برای محافظت از سیستمهای تحت فشار در برابر افزایش بیش از حد فشار به کار میروند. این نوع شیرها در تأسیسات آب و فاضلاب، صنایع نفت و گاز، صنایع شیمیایی، صنایع غذایی و تأسیسات ساختمانی کاربرد فراوانی دارند. عملکرد شیرهای اطمینان بر اساس باز شدن خودکار در صورت افزایش فشار سیال از یک حد مجاز است. با باز شدن شیر، بخشی از سیال تخلیه میشود و فشار سیستم به حد مجاز کاهش مییابد.
شیرهای یکطرفه:
نوعی از شیرآلات صنعتی هستند که به سیال اجازه میدهند فقط در یک جهت جریان داشته باشد. این نوع شیرها در تأسیسات آب و فاضلاب، صنایع نفت و گاز، صنایع کشاورزی، صنایع شیمیایی و تأسیسات ساختمانی کاربرد فراوانی دارند. عملکرد شیرهای یکطرفه بر اساس یک دیسک، توپی یا سوراخ است که فقط در یک جهت باز میشود. این دیسک، توپی یا سوراخ توسط فشار سیال یا فنر در جای خود نگه داشته میشود.
شیرهای صنعتی بر اساس نوع اتصال
شیرهای فلنجی:
به وسیله فلنج و پیچ و مهره به خط لوله متصل میشوند. فلنجها صفحات دایرهای هستند که به لولهها و شیرها متصل میشوند و برای ایجاد اتصال محکم و ضد آب بین آنها استفاده میشوند.
شیرهای دندهای:
شیرهای دنده ای برای قطع و وصل یا تنظیم جریان سیال به کار میروند که به وسیله دنده به خط لوله متصل میشوند. عملکرد شیرهای دندهای بر اساس چرخاندن یک دیسک یا توپی با استفاده از یک دسته یا اهرم است. این دیسک یا توپی دارای سوراخها یا شیارهایی است که با چرخاندن آن، مسیر جریان سیال باز یا بسته میشود.
شیرهای جوشی:
نوعی از شیر صنعتی هستند که به جای اتصال فلنجی، با جوشکاری به لولهها متصل میشوند. این نوع اتصال مقاومت و استحکام بالایی را در برابر فشار و ضربه ایجاد میکند و نشتی را به حداقل میرساند.
شیرهای صنعتی بر اساس جنس بدنه
شیرهای چدنی:
برای سیالات با فشار و دمای پایین مناسب هستند. چدن آلیاژی از آهن و کربن است که به دلیل مقاومت بالا، استحکام و قیمت مناسب، در ساخت شیرآلات صنعتی کاربرد فراوانی دارد.
شیرهای فولادی:
برای سیالات با فشار و دمای بالا مناسب هستند. شیرهای فولادی در برابر فشار، ضربه، سایش و خوردگی، تنشهای مکانیکی و حرارتی مقاومت بالایی دارند. شیرهای فولادی در دمای بالا تا حدود ۵۵۰ درجه سانتیگراد قابل استفاده هستند.
شیرهای برنجی:
شیرهای برنجی نوعی از شیرآلات صنعتی هستند که از آلیاژ برنج به عنوان ماده اولیه ساخته میشوند. برنج آلیاژی از مس و روی است که به دلیل مقاومت بالا، قابلیت انعطافپذیری، مقاومت در برابر خوردگی، مقاومت در برابر حرارت، قیمت مناسب و قابلیت ماشینکاری، در ساخت شیرآلات صنعتی کاربرد فراوانی دارد.
شیرهای پلاستیکی:
برای سیالات با فشار و دمای پایین مناسب هستند. شیرهای پلاستیکی نوعی شیر هستند که از پلاستیک به عنوان ماده اولیه ساخته میشوند. پلاستیکها مقاومت شیمیایی و وزن سبک دارند و ارزان هستند، به همین دلیل در ساخت شیرآلات صنعتی کاربرد فراوانی دارند.
شیرهای صنعتی براساس شکل ظاهری
نوع شیر مورد استفاده برای یک کاربرد خاص به عوامل مختلفی از جمله نوع سیال، فشار، دمای سیال و الزامات عملکردی سیستم بستگی دارد. در ادامه به معرفی برخی از انواع شیرآلات صنعتی بر اساس شکل ظاهری میپردازیم.
شیرهای کشویی یا دروازهای: شیرهای دروازه ای که به نام گیت ولو (Gate Valve) نیز شناخته میشوند، برای قطع و وصل جریان سیال به کار میروند. این شیرها از یک دیسک مسطح که به صورت عمودی در مسیر جریان سیال حرکت میکند، برای کنترل جریان سیال استفاده میکنند. با بالا و پایین بردن ساقه شیر دروازه ای، دیسک شیر به صورت عمودی در مسیر جریان سیال حرکت میکند. با بالا رفتن دیسک، مسیر عبور سیال باز میشود و با پایین آمدن آن، مسیر عبور سیال بسته میشود.
شیرهای توپی: شیرهای توپی که به نام بال ولو (Ball Valve) نیز شناخته میشوند، نوعی شیر صنعتی هستند که برای قطع و وصل جریان سیال به کار میروند. این شیرها از یک توپی که در داخل بدنه شیر قرار دارد، برای کنترل جریان سیال استفاده میکنند. با چرخاندن ساقه شیر توپی، توپی شیر حول محور خود میچرخد. با چرخش توپی، مسیر عبور سیال باز یا بسته میشود.
شیرهای پروانه ای: شیرهای پروانه ای که به نام باترفلای ولو (Butterfly Valve) نیز شناخته میشوند، برای قطع و وصل جریان سیال و همچنین تنظیم جریان سیال به کار میروند. با چرخاندن ساقه شیر پروانه ای، دیسک شیر حول محور خود میچرخد. با چرخش دیسک، مسیر عبور سیال باز یا بسته میشود.
شیرهای سوزنی: شیرهای سوزنی که به نام نیدل ولو (Needle Valve) نیز شناخته میشوند، برای کنترل دقیق جریان سیال به کار میروند. این شیرها از یک قطعه سوزنی شکل که به وسیله رزوههای طراحی شده بر روی آن حرکت میکند، برای کنترل جریان سیال استفاده میکنند. با چرخاندن دسته شیر سوزنی، ساقه شیر به حرکت در میآید و قطعه سوزنی را بالا یا پایین میبرد. با بالا رفتن قطعه سوزنی، مسیر جریان سیال بازتر میشود و با پایین آمدن آن، مسیر جریان سیال بستهتر میشود.
شیرهای دیافراگمی: شیرهای دیافراگمی که به نام دیافراگم ولو (Diaphragm Valve) نیز شناخته میشوند، برای قطع و وصل جریان سیال و همچنین تنظیم جریان سیال به کار میروند. این شیرها از یک دیافراگم انعطافپذیر که معمولاً از جنس لاستیک یا پلاستیک ساخته میشود، برای کنترل جریان سیال استفاده میکنند. با حرکت ساقه شیر دیافراگم، دیافراگم به سمت بالا یا پایین حرکت میکند. با بالا رفتن دیافراگم، مسیر عبور سیال بازتر میشود و با پایین آمدن آن، مسیر عبور سیال بستهتر میشود.
شیرهای اطمینان: شیرهای اطمینان که به نام سوپاپ اطمینان یا PSV (Pressure Safety Valve) نیز شناخته میشوند، برای جلوگیری از افزایش بیش از حد فشار سیال در سیستمهای تحت فشار به کار میروند. این شیرها به گونهای طراحی شدهاند که در صورت افزایش فشار سیال از حد مجاز، به طور خودکار باز شده و سیال اضافی را تخلیه میکنند و از انفجار یا آسیب به تجهیزات جلوگیری میکنند. با افزایش فشار سیال در سیستم، بر نیروی فنر غلبه میکند و دیسک یا توپی شیر اطمینان به سمت بالا یا پایین حرکت میکند و مسیر عبور سیال را باز میکند. سیال اضافی از طریق مسیر خروجی شیر اطمینان تخلیه میشود و فشار سیال در سیستم به حد مجاز میرسد. پس از تخلیه سیال اضافی و کاهش فشار، دیسک یا توپی شیر اطمینان به وسیله فنر به سمت پایین یا بالا حرکت میکند و مسیر عبور سیال را مسدود میکند.
شیرهای یک طرفه: شیرهای یک طرفه که به نام شیرهای خودکار یا چک ولو (Check Valve) نیز شناخته میشوند، برای جلوگیری از برگشت جریان سیال به کار میروند. این شیرها به گونهای طراحی شدهاند که سیال فقط در یک جهت میتواند از آنها عبور کند و در صورت برگشت جریان، مسیر عبور سیال مسدود میشود. با عبور جریان سیال در جهت مجاز، دیسک یا توپی شیر یکطرفه به سمت بالا یا پایین حرکت میکند و مسیر عبور سیال را باز میکند. در صورت برگشت جریان سیال، دیسک یا توپی به وسیله فشار سیال یا فنر (در برخی از مدلها) به سمت پایین یا بالا حرکت میکند و مسیر عبور سیال را مسدود میکند.
شیر مخروطی یا سماوری: نوعی شیر صنعتی است که برای قطع و وصل جریان سیال به کار میرود. این نوع شیر از یک پلاگ مخروطی یا استوانهای که در داخل بدنه شیر قرار دارد، برای کنترل جریان سیال استفاده میشود. با چرخاندن دسته شیر مخروطی یا سماوری، ساقه شیر به حرکت در میآید و پلاگ را به سمت بالا یا پایین میبرد. با بالا رفتن پلاگ، مسیر جریان سیال بازتر میشود و با پایین آمدن آن، مسیر جریان سیال بستهتر میشود.
شیر کروی: شیر کروی که به نام گلوب ولو (Globe Valve) نیز شناخته میشود، که برای قطع و وصل جریان سیال و همچنین تنظیم جریان سیال به کار میرود. این شیرها از یک دیسک که به شکل مخروط ناقص یا نیم کره طراحی شده، وظیفه کنترل جریان سیال را بر عهده دارد. با چرخاندن ساقه شیر کروی، دیسک شیر به سمت بالا یا پایین حرکت میکند. با بالا رفتن دیسک، مسیر عبور سیال بازتر میشود و با پایین آمدن آن، مسیر عبور سیال بستهتر میشود.
شیرهای اتوماتیک یا خودکار: شیرهای اتوماتیک یا خودکار بدون نیاز به دخالت انسان، به طور خودکار عمل میکنند. این شیرها از سنسورها، محرکها و کنترلرها برای تشخیص و کنترل جریان سیال استفاده میشوند. شیرهای اتوماتیک شامل شیرهای برقی، پنوماتیک، هیدرولیکی، ترموستاتیک و فلوتر هستند. شیرهای اتوماتیک در سیستمهای صنعتی مختلف مانند پتروشیمی، داروسازی، غذایی، نساجی و کشاورزی برای کنترل جریان سیالات مختلف مانند آب، گاز، نفت، مواد شیمیایی و فاضلاب به کار میروند. شیرهای اتوماتیک فلوتر برای کنترل سطح سیالات در مخازن، تانکرها و دیگهای بخار و شیرهای اتوماتیک ترموستاتیک برای کنترل دمای سیالات در سیستمهای گرمایش و سرمایش، دیگهای بخار و سیستمهای تهویه مطبوع به کار میروند.
تولید شیرآلات صنعتی
تولید شیرآلات صنعتی فرآیندی پیچیده و چندمرحلهای است که نیازمند تخصص و دانش فنی بالا است. این فرآیند شامل مراحل مختلفی از جمله طراحی، مهندسی، ریخته گری، ماشینکاری، مونتاژ، تست و کنترل کیفیت می باشد. تولید شیرآلات صنعتی باید با دقت و ظرافت بالا و از مواد اولیه با کیفیت استفاده شود. شیرآلات صنعتی باید مطابق با استانداردهای مورد نظر تولید شوند و باید به طور دورهای تست و بازرسی شوند. مواد اولیه مورد استفاده در تولید شیرهای صنعتی شامل فلزاتی مانند چدن، فولاد، برنج، مس، آلومینیوم و پلیمرهای مختلفی مانند PVC، PP، PE و لاستیک هایی مانند EPDM، NBR، SBR است. ایران سابقه طولانی در تولید شیرآلات صنعتی دارد. در حال حاضر، تعداد زیادی شرکت در ایران در زمینه تولید شیرآلات صنعتی فعالیت می کنند. این شرکت ها انواع مختلف شیرآلات را در سایزها و جنس های مختلف تولید می کنند.
فروشگاه ریتاپی یک شرکت پیشرو در زمینه تولید و واردات شیرآلات و اتصالات صنعتی است که با ارائه محصولات باکیفیت، قیمتهای رقابتی و خدمات پس از فروش بینظیر، به عنوان یک انتخاب ایدهآل برای مشتریان شناخته میشود.
نکات مهم قبل از خرید شیرآلات صنعتی
انتخاب و خرید شیرآلات صنعتی مناسب برای هر پروژه، از اهمیت بالایی برخوردار است. انتخاب درست شیرآلات میتواند به عملکرد صحیح سیستم، افزایش طول عمر تجهیزات و کاهش هزینهها کمک کند. در ادامه به برخی از نکات مهم قبل از خرید شیرآلات صنعتی اشاره میکنیم:
- نوع کاربرد:
اولین قدم در انتخاب شیرآلات صنعتی، مشخص کردن نوع کاربرد آن است. شیرآلات صنعتی در کاربردهای مختلفی مانند کنترل جریان سیالات، قطع و وصل جریان، تنظیم دبی، مخلوط کردن سیالات و ایمنی سیستم به کار میروند.
- نوع سیال:
نوع سیالی که از شیر عبور میکند، از عوامل مهم در انتخاب شیرآلات صنعتی است. سیالات مختلف مانند آب، فاضلاب، نفت، گاز، مواد شیمیایی و بخار، خواص و ویژگیهای متفاوتی دارند که باید در انتخاب شیرآلات مورد توجه قرار گیرند.
- جنس بدنه:
جنس بدنه شیرآلات صنعتی باید با توجه به نوع سیال، دما، فشار و سایر شرایط محیطی انتخاب شود. جنسهای رایج برای بدنه شیرآلات صنعتی شامل چدن، فولاد، برنج، مس، آلومینیوم و پلاستیک هستند.
- سایز:
سایز شیرآلات صنعتی باید با توجه به دبی سیال و افت فشار مجاز انتخاب شود. شیرآلات براساس اندازه به سیستم اینچی و سیستم متریک تقسیم می شوند. در سیستم اینچی، شیرآلات بر اساس کلاس کاری ۱۵۰، ۳۰۰، ۶۰۰، ۹۰۰، ۱۵۰۰ و ۲۵۰۰ PSI ساخته میشوند. واحد اندازه اسمی آن (NPS) نامیده میشود. در سیستم متریک فشار بر حسب bar و اندازه اسمیDN نام دارد.
- نوع عملگر:
شیرآلات صنعتی با عملگرهای مختلفی مانند دستی، برقی، هیدرولیکی و پنوماتیکی موجود هستند. نوع عملگر باید با توجه به نیاز و شرایط پروژه انتخاب شود.
- استانداردها:
شیرآلات صنعتی باید مطابق با استانداردهای مورد نظر مانند ISO 9001، API 6D، API 600، ANSI B16.10 و ASME B16.5 تولید شوند.
- قیمت:
قیمت شیرآلات صنعتی با توجه به نوع، جنس، سایز، برند و سایر فاکتورها متغیر است. در انتخاب شیرآلات صنعتی، علاوه بر قیمت، باید به کیفیت و سایر فاکتورهای مهم نیز توجه کرد.
- برند:
انتخاب برند معتبر و شناخته شده در شیرآلات صنعتی، میتواند به تضمین کیفیت و عملکرد صحیح شیر کمک کند.
- خدمات پس از فروش:
خدمات پس از فروش مناسب، از جمله گارانتی و تعمیرات، از فاکتورهای مهم در انتخاب شیرآلات صنعتی است.
- مشاوره با متخصصان:
در انتخاب شیرآلات صنعتی، میتوانید از مشاوره متخصصان و کارشناسان این حوزه بهرهمند شوید. با توجه به نکات کلیدی ذکر شده، میتوانید شیرآلات صنعتی مناسب برای پروژه خود را انتخاب کنید. در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر، میتوانید سوالات خود را از مشاوران ما بپرسید.
قیمت شیرآلات صنعتی
قیمت شیرآلات صنعتی به عوامل مختلفی مانند نوع شیر انتخابی، جنس بدنه شیر، سایز شیر، برند و کشور سازنده و شرایط بازار و نوسانات ارز بستگی دارد. برای اطلاع دقیق از قیمت شیرآلات صنعتی، میتوانید به وب سایت فروشگاه ریتاپی مراجعه کنید یا با ما تماس بگیرید.
برندهای سازنده شیرآلات صنعتی
برندهای مختلفی در سراسر جهان در زمینه تولید شیرآلات صنعتی فعالیت میکنند. انتخاب برند مناسب شیرآلات صنعتی به عوامل مختلفی مانند نوع کاربرد، نوع سیال، جنس بدنه، سایز، نوع عملگر، استانداردها، قیمت و خدمات پس از فروش بستگی دارد. برخی از برندهای معتبر شامل برند میراب، کیزایران، سیپکس، نگین شیر، ارتعاشات صنعتی، آکو، تکاب اتصال دماوند، پلی پارک، پترو فجر مرکزی و.. است.