شیر فلکه کشویی درواقع مسدود کننده‌ی مواد مایع است و دارای یک زبانه است که با حرکت به سمت بالا، شیر در حالت باز قرار خواهد گرفت و زمانی که زبانه به سمت پایین آورده شود، روی نشیمنگاه تعبیه شده قرار خواهد گرفت و مسیر عبور سیال را به صورت کامل می‌بندد.
این شیر از جمله شیرآلات صنعتی است که برای قطع و وصل جریان در صنعت از آن استفاده می‌شود. این نوع شیرها دارای فلکه‌ای هستند که با چرخش آن در جهت عقربه‌های ساعت و خلاف جهت عقربه‌های ساعت عمل باز و بسته شدن انجام می‌شود.
شیر فلکه کشویی جزء شیرآلات برنجی در شیرآلات صنعتی به حساب می‌آید که در صنایع مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این مدل شیر کشویی را می‌توان به صورت دستی به وسیله فلکه یا آچار مخصوص و یا به کمک یک محور باز و بسته کرد. باز و بسته کردن شیر هم به شیوه خودکار هم با روش مخصوص امکان پذیر است. استاندارد بستن شیر فلکه به این صورت است که موافق جهت عقربه‌های ساعت بسته می‌شود.
شیرآلات کشویی برای قطع و وصل کردن آب و ورودی انشعاب‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند و همچنین جزئی از تجهیزات و تاسیسات موتورخانه ساختمان است که در مدل‌های مختلف و با جنس‌های مختلف برای مصارف متفاوت تولید می‌گردد.
اولین شیر فلکه‌هایی که توسط انسان اختراع شد را امروزه به عنوان (دریچه) آب‌بند می‌شناسیم، دریچه‌ای که با گذاشتن یا برداشتن آن در مسیر آب، جریان را بسته، باز یا نیمه باز می‌گذاشتند. یک شیرفلکه کشویی ایده آل باید سیالی باشد یا مواد مایع را با کمترین مقاومت و ایجاد کمترین افت فشار از خود عبور دهد و به بیان دیگر از عبور سیال به داخل خود جلوگیری کند.
شیر فلکه برای تنظیم جریان سیال با تغییر مسیر حرکت و اندکی مقاومت در جریان سیال مورد استفاده قرار می‌گیرد که در بعضی مواقع، نوع به خصوصی از شیر فلکه‌ها به طور اتوماتیک باز و بسته می‌شوند تا از بروز اتفاقات جلوگیری کنند که در صنعت کاربرد دارد.
این شیر که جزء شیرآلات صنعتی است از میله انتقال حرکت در دو نوع درجا و بالا رونده، زبانه با وجوه یکپارچه و یا مجزا، نشیمنگاه زبانه فلزی، نشیمنگاه بدنه فلزی، متعلقات از آلیاژهای آهن یا مس و فلنج‌های انتهایی ساخته شده است.
اگر لوله‌ای با سایز بالای ۲ اینچ باشد انتخاب شیر فلکه کشویی عاقلانه است. به دلیل اینکه ساخت آن در سایزهای بزرگ به نسبت دیگر شیرها، آسان است و پیچیدگی کمتری دارد. با این وجود، وقتی از شیر فلکه کشویی در سایزهای بزرگ استفاده می‌کنید باید توجه کرد که اصطکاک در سایز بزرگ می‌تواند یک مسئله حائز اهمیت باشد. وقتی شیر تحت فشار قرار دارد، باز و بسته کردن آن دشوارتر است.
به همین دلیل، هنگام استفاده از شیر فلکه کشویی سایز بزرگ، از یک شیر کوچک‌تر در مسیر کنارگذر استفاده می‌شود که راه‌اندازی شیر را آسان می‌کند. سادگی در طراحی، کاربردهای متنوع و افت فشار کم در سرویس‌های مختلف باعث شده امروزه شیر فلکه کشویی در میان شیرآلات صنعتی پرکاربرد‌ترین باشد.
تغییر وضعیت شیر از حالت باز به حالت بسته لازم دارد که شیر چندین دور چرخش ساقه داشته باشد، این کار باعث جلوگیری از افزایش فشار یکباره می‌شود. شیر فلکه کشویی بر اساس نوع سیال، فشار کاری و سایر خصوصیات مورد نیاز برای کاربردهای گوناگون با جنس‌های مختلفی تولید می‌شوند.
انواع شیر فلکه کشویی
شیر فلکه کشویی یا همان Gate Valve، یکی از انواع شیرآلات صنعتی است که برای قطع و وصل جریان سیالات از آن استفاده می‌شود. این شیرها از یک دیسک فلزی تشکیل شده‌اند که با چرخش حول محور خود، مسیر جریان سیال را باز یا بسته می‌کند.
انواع شیر فلکه کشویی را می‌توان بر اساس جنس بدنه، مکانیزم عملکرد، تقسیم‌بندی کرد. خوب است بدانید تفاوت قیمت به جنس بدنه این شیرآلات صنعتی وابسته است.
انواع شیر فلکه کشویی بر اساس جنس بدنه:
شیر فلکه کشویی از جنس‌های مختلفی مانند چدن، برنج، فولاد ساخته می‌شود. که در ادامه هرکدام را باهم بررسی می‌کنیم.
- شیر فلکه کشویی چدنی: از استحکام و مقاومت بالایی در برابر خوردگی برخوردار است. به همین دلیل در سیستم‌های انتقال آب و فاضلاب کاربرد فراوانی دارد.
- شیر فلکه کشویی برنجی: از وزن و قیمت پایین‌تری نسبت به شیر فلکه کشویی چدنی برخوردار است. به همین دلیل در سیستم‌های انتقال سیالات با فشار و دمای پایین کاربرد دارد.
- شیر فلکه کشویی فولادی یا استیل: از مقاومت بالایی در برابر خوردگی و دما برخوردار است. به همین دلیل در سیستم‌های انتقال سیالات خورنده و دما بالا کاربرد دارد.
انواع شیر فلکه کشویی بر اساس مکانیزم عملکرد:
شیر فلکه کشویی از لحاظ مکانیزم عملکرد به دو دسته محور متحرک و محور ثابت تقسیم می‌شود.
- شیر فلکه کشویی محور متحرک: در این نوع شیر، محور فلکه به همراه دیسک شیر بالا و پایین می‌شود.
- شیر فلکه کشویی محور ثابت: در این نوع شیر، محور فلکه ثابت است و تنها دیسک شیر بالا و پایین می‌شود.
اتصالات شیر فلکه کشویی
از مهمترین ویژگی‌های تاثیرگذار برای انتخاب نوع شیرآلات کشویی، اتصالی است که شیر را به خط لوله یا سیستم انتقال وصل می‌کند. بر اساس نوع شیر کشویی و متریال مورد استفاده در آن، یک یا چند نمونه متداول اتصال برای هر جنس شیر وجود دارد. انواع اتصالات شیرآلات صنعتی کشویی عبارت اند از اتصال فلنجی، جوشی و رزوه‌ای.
اتصال فلنجی بیشتر در شیرآلات فولادی، چدنی و استنلس استیل کاربرد دارد. اتصال رزوه‌ای در شیر کشویی برنجی و استیل متداول است و اتصال جوشی اغلب برای شیر کشویی فولادی به کار می‌رود.
به عنوان آخرین نکته بهتر است برای انتخاب صحیح شیر فلکه کشویی مورد نیاز مواردی نظیر: نقشه لوله کشی جهت تعیین ارتعاشات و انقباض و انبساط موجود در خط لوله که به شیر انتقال می‌یابد، کارکرد شیر، نوع سیال عبوری جهت تعیین جنس مناسب شیر، سایز شیر و فشارکاری که مناسب با خط لوله و فشار سیال عبوری است، سیستم محرکه مناسب برای راه اندازی شیر و در نهایت نوع اتصال شیر کشویی در نظر گرفته شوند.
