شیرآلات صنعتی (Industrial Valves) از مهم‌ترین تجهیزات در سیستم‌های پایپینگ و تأسیسات هستند که وظیفه کنترل، قطع و وصل یا تنظیم جریان سیالات مختلف مانند آب، بخار، گاز و مواد شیمیایی را بر عهده دارند. انتخاب درست شیرآلات صنعتی نه تنها باعث افزایش بهره‌وری می‌شود، بلکه از آسیب به تجهیزات و بروز حوادث احتمالی نیز جلوگیری می‌کند.
در صنایع مختلف من جمله پتروشیمی، پالایشگاه های نفت و گاز، کارخانجات و سایر صنایعی که نیاز به جابجایی مواد و سیالات دارد و ایمنی کار اهمیت دارد، از شیرآلات صنعتی استفاده می کنند.
این ابزار براساس نوع کاربری، در سه دسته کلی شیرهای مخصوص قطع و وصل کردن جریان مواد، شیرهای کنترل کننده فشار و شیرهای یک طرفه تقسیم بندی می شوند.
البته از نظر ظاهر و ساختار نیز انواع مختلفی از شیرآلات صنعتی وجود دارد. در ادامه توضیحات بیشتری خواهیم داد تا شناخت بیشتری از شیرآلات صنعتی داشته باشیم.
در این مقاله با انواع شیرآلات صنعتی و کاربرد آن‌ها آشنا می‌شویم.
شیرآلات صنعتی
با اینکه شیرآلات صنعتی انواع مختلفی دارد ولی برای استفاده از آن باید به صورت دستی، خودکار یا نیمه خودکار با این ابزار کار کرد. در ادامه چند نمونه از شیرآلات را که کاربرد بیشتری نسبت به سایر شیرآلات صنعتی دارند، معرفی می کنیم.
هر یک از شیرآلات صنعتی از سه قسمت تشکیل می شود: بدنه، سرپوش یا درپوش و قسمت های داخلی شیر.
-
- بدنه، ظاهر شیر است که فشار وارده بر لوله را تحمل می کند.
-
- سرپوش شیر به سایر قسمت های سیستم وصل می شود.
-
- قسمت داخلی شیر شامل دیسک، قسمت ایستایی شیر و دسته آن است.
انواع شیرآلات صنعتی
شیرآلات صنعتی از نظر کاربری، در مدل های مختلفی ساخته می شوند.
۱. شیر کشویی یا دروازه‌ای (Gate Valve)
شیر دروازه‌ای برای قطع و وصل کامل جریان به‌کار می‌رود و معمولاً در مسیرهایی استفاده می‌شود که نیاز به تنظیم جریان نیست. این شیر به دلیل افت فشار بسیار کم، در خطوط انتقال آب، نفت و گاز بسیار پرکاربرد است.
کاربرد: خطوط انتقال، صنایع نفت و گاز، شبکه‌های آبرسانی
جنس رایج: چدن، برنج،فولاد، استنلس استیل
۲. شیر توپی یا بال ولو (Ball Valve)
این نوع شیر با یک گوی سوراخ‌دار جریان سیال را کنترل می‌کند. باز و بسته شدن سریع، آببندی عالی و طول عمر بالا از مهم‌ترین مزایای شیر توپی است.
✅ کاربرد: صنایع پتروشیمی، تأسیسات ساختمانی، خطوط گاز
✅ مزیت: عملکرد سریع، قابلیت استفاده در فشار و دمای بالا
۳. شیر پروانه‌ای (Butterfly Valve)
شیر پروانه‌ای دارای دیسکی است که با چرخش ۹۰ درجه مسیر سیال را باز یا بسته می‌کند. این شیر به دلیل وزن کم و نصب آسان، جایگزین مناسبی برای شیرآلات بزرگ محسوب می‌شود.
✅ کاربرد: شبکه‌های آبرسانی شهری، صنایع شیمیایی، سیستم‌های خنک‌کاری
✅ مزیت: وزن سبک، قیمت اقتصادی
شیر پروانه ای در دو نوع فلنجدار و بدون فلنج(ویفری) موجود می باشد.
۴. شیر یکطرفه (Check Valve)
شیر یکطرفه برای جلوگیری از بازگشت جریان استفاده می‌شود و نقش مهمی در حفاظت از پمپ‌ها و تجهیزات دارد. این شیر به‌صورت خودکار عمل می‌کند و نیازی به نیروی انسانی ندارد.
کاربرد: سیستم‌های پمپاژ، خطوط آب و فاضلاب، صنایع نفتی
انواع: دیسکی، سوپاپی، لولایی
۵. شیر فشارشکن (Pressure Reducing Valve)
این شیر فشار بالای ورودی را به فشار پایین و ایمن خروجی تبدیل می‌کند. استفاده از آن در شبکه‌های توزیع آب شهری و سیستم‌های صنعتی بسیار رایج است.
✅ کاربرد: سیستم‌های آبرسانی و حرارتی
✅ مزیت: افزایش ایمنی تجهیزات
۶. گلوب ولو یا شیر سوزنی (Globe Valve)
شیر گلوب برای تنظیم دقیق جریان استفاده می‌شود و به دلیل ساختار خاص، قابلیت کنترل بالا دارد.
✅ کاربرد: صنایع بخار، پالایشگاه‌ها، سیستم‌های شیمیایی
✅ مزیت: تنظیم دقیق دبی جریان
۷. شیر دیافراگمی (Diaphragm Valve)
این شیر با استفاده از یک دیافراگم انعطاف‌پذیر مسیر جریان را مسدود یا باز می‌کند. مناسب برای سیالات خورنده و دوغابی است.
✅ کاربرد: صنایع دارویی، غذایی و شیمیایی
✅ مزیت: مقاومت در برابر خوردگی
چرا از شیرآلات صنعتی استفاده می کنیم؟
استفاده از شیرآلات صنعتی در صنایع و کارخانجات روز به روز بیشتر شده است. این ابزار به دلیل جنس مرغوب و قیمت مناسب آن بسیار استفاده می شود. البته برای استفاده از آن ها باید بدانیم که چه مدل شیرآلاتی مناسب کار ما است.
برای انتخاب شیرآلات مناسب باید در مورد آن ها بیشتر بدانیم. از جمله خصوصیات این ابزار به موارد زیر اشاره می کنیم:
-
- برای استفاده از شیرآلات ابتدا باید بدانیم چه موادی را قصد داریم با آن ها انتقال دهیم. در این لوله ها مواد مایع، گاز، مواد شیمیایی، بخار و آب قابل جابجایی است.
-
- برای انتخاب شیر مناسب، باید بدانیم که چه مقدار فشار را می تواند تحمل کند.
-
- شیر انتخابی را باید از نظر میزان تحمل درجه حرارت و مقاومت در برابر خوردگی بررسی شود.
-
- ساختار شیر به گونه ای است که باید از جنس مقاومی تشکیل شود. از جمله فلزات قابل استفاده در این ابزار، چدن، برنج، فولاد، استیل و غیره است.
-
- اندازه ای که برای شیرآلات انتخاب می شود، بسیار اهمیت دارد. اندازه شیر و جنس آن باید با هم تناسب داشته باشند. بنابراین هر چه اندازه لوله بزرگ تر باشد، مقاومت آن نیز باید بیشتر شود.
-
- مقدار جریان مواد، کاهش و افزایش فشار در شیرآلات صنعتی باید مورد بررسی قرار گیرد. در نتیجه سایز لوله و خروجی مواد از آن باید متناسب باشد.
جمع‌بندی
شناخت انواع شیرآلات صنعتی و کاربرد هرکدام، کمک می‌کند انتخاب بهینه‌ای برای پروژه‌های صنعتی و ساختمانی داشته باشیم. اگر قصد خرید شیرآلات صنعتی دارید، پیشنهاد می‌شود علاوه بر توجه به نوع شیر و مشخصات فنی، به کیفیت ساخت و استانداردهای محصول نیز دقت کنید.
